दुय्यम निरीक्षक राज्य उत्पादन शुल्क – पेपर २
अभ्यासक्रम व प्रश्नपत्रिकेचे विश्लेषण
संग्रहित प्रतिनिधिक छायाचित्र
आज आपण दुय्यम निरीक्षक राज्य उत्पादन शुल्क गट क परीक्षेच्या पेपर २साठी काही मुद्दे अभ्यासणार आहोत. विशेषत: परीक्षेला जाता जाता उजळणी कशी करावी तसेच गेल्या वर्षीच्या पेपरमधील प्रश्नांच्या घटकांच्या चच्रेतून यावर्षीचा पेपर सोडविण्यासाठी काही सूत्रांचा परामर्शही घेऊ या.
अभ्यासक्रम व प्रश्नपत्रिकेचे विश्लेषण
१. चालू घडामोडी – जागतिक तसेच भारतातील –
या घटकांतर्गत गतवर्षी सौर ऊर्जेचे पॅनेल्स बसविलेली पहिली युद्धनौका, पॉलीथिन पिशव्यांवर बंदी घातलेले राज्य, राष्ट्रीय फुटबॉल लीगच्या इतिहासात सर्वाधिक गोल करणारा भारतीय फुटबॉलपटू, भारतीय अंध क्रिकेट संघाने जिंकलेला टी २० वर्ल्ड कप, ग्रॅमी पुरस्कार मिळालेला भारतीय वंशाचा संगीतकार अशा प्रश्नांचा समावेश आहे. त्यामुळे यावर्षी परीक्षेला जाता जाता क्रीडा क्षेत्रातील ठळक चालू घडामोडी, राष्ट्रीय व आंतरराष्ट्रीय स्तरावरील आयोगाच्या दृष्टीने महत्त्वाच्या चालू घडामोडींवर विशेष लक्ष देणे अपरिहार्य आहे.
२. बुद्धिमापन चाचणी –
उमेदवार किती लवकर व अचूकपणे विचार करू शकतो हे आजमावण्यासाठी या घटकावर प्रश्न विचारले जातात. गतवर्षी अपूर्णाकांचे लहान मोठेपण ओळखणे, कागदाची घडी घालून त्यास विविध आकारात कापल्यानंतर तयार होणारी आकृती, घडय़ाळामधील ठरावीक वेळी दोन काटय़ांच्या मधील कोनाचे माप, नातेसंबंध, वेग-वेळ-अंतर, विसंगत आकृती ओळखणे, वय अशा प्रश्नांचा समावेश आहे. या प्रश्नांमधून विद्यार्थ्यांच्या चौकस बुद्धी आणि बौद्धिक क्षमतेचाही कस पाहिला जातो. या विभागातील प्रश्न सोडविण्यासाठी जास्तीत जास्त सराव आणि उजळणीची गरज असते. एकच प्रश्न वेगवेगळ्या पद्धतीनी सोडविता येऊ शकत असल्यामुळे या पद्धतींचा विचार करून त्यातील खाचाखोचा लक्षात ठेऊन प्रश्न सोडविण्याचा सराव केल्यास परीक्षेच्या वेळी कमीत कमी वेळात प्रश्न सोडविता येऊ शकतात.
३. भारतीय राज्यघटना –
या विभागात घटना कशी तयार झाली आणि घटनेच्या प्रस्तावनेमागची भूमिका व तत्वे, घटनेची महत्वाची कलमे/ठळक वैशिष्टय़े, केंद्र व राज्य संबंध, निधर्मी राज्य, मूलभूत हक्क व कर्तव्ये, राज्याच्या धोरणाची मार्गदर्शक तत्त्वे- शिक्षण, युनिफॉर्म सिव्हिल कोड, स्वतंत्र न्यायपालिका, राज्यपाल, मुख्यमंत्री व मंत्रिमंडळ -अधिकार व कार्य, राज्य विधिमंडळ-विधानसभा, विधान परिषद व त्यांचे सदस्य, अधिकार, कार्य व विधी समित्या या प्रमुख घटकांवर प्रश्न विचारले जातात. गतवर्षी या घटकावर मुख्यमंत्र्यांचे अधिकार, भारतीय राज्यघटनेच्या आठव्या परिशिष्टातील तरतुदी, राज्यपालांचे न्यायालयीन अधिकार, भारतीय संसदेचे कायदा करण्याचे अधिकार, महत्त्वाची कलमे आणि त्यांचे विषय, राज्य सूचीमधील विषय या उपघटकांचा समावेश होता.
४. माहिती अधिकार अधिनियम – २००५ व महाराष्ट्र लोकसेवा हक्क अधिनियम २०१५ –
या घटकावरील प्रश्न सामान्यत: या अधिनियमातील तरतुदी, विविध घटकांसाठी असणाऱ्या विशेष सवलती, कायद्याची अंमलबजावणी, अंमलबजावणी न झाल्यास होणारी शिक्षा या संदर्भात असतात. गतवर्षी या घटकावर मुख्य आयुक्तांच्या पदच्युतीची पध्दत, अधिनियमांतर्गत स्थापन केलेल्या महाराष्ट्र लोकसेवा आयोगाचे मुख्यालय अशा विषयांवर प्रश्न विचारले आहेत.
५. संगणक व माहिती तंत्रज्ञान –
या घटकांतर्गत आधुनिक समाजातील संगणकाची भूमिका, वेगवेगळ्या क्षेत्रातील जीवनात संगणकाचा वापर, डेटा कम्युनिकेशन, नेटवìकग आणि वेब टेक्नॉलॉजी, सायबर गुन्हे व त्यावरील प्रतिबंध, नविन उद्योग म्हणून माहिती तंत्रज्ञानाचा निरनिराळ्या सेवा सुविधांची माहिती मिळण्यासाठी होणारा उपयोग, भारतातील माहिती तंत्रज्ञान उद्योगाची वाढ व त्याचा दर्जा, शासनाचे कार्यक्रम, जसे मिडीया लॅब एशिया, विद्या वाहिनी, ज्ञान वाहिनी, सामूहिक माहिती केंद्र इत्यादी, माहिती तंत्रज्ञान उद्योगातील मूलभूत प्रश्न व त्याचे भवितव्य अशा प्रमुख घटकांवर प्रश्न विचारले जातात. गतवर्षी या घटकावर पॅरलल प्रोसेसिंग व आर्टिफिशिअल इंटेलिजन्स ही वैशिष्टय़े असणारी संगणक पिढी, जनसामान्यांना उपयोगी पडणारी पोर्टल्स आणि संगणक संबंधित उपकरणे यावर प्रश्न विचारले गेले होते.
६. मानवी हक्क व जबाबदाऱ्या –
संकल्पना, आंतरराष्ट्रीय मानवी हक्क मानक, त्यासंदर्भातील भारतीय राज्यघटनेतील तरतूद, भारतातील मानवी हक्क व जबाबदार्या यंत्रणेची अंमलबजावणी व संरक्षण, भारतातील मानवी हक्क चळवळ, मानवी हक्कापासून वंचित राहण्याच्या समस्या, गरीबी, निरक्षरता, बेकारी सामाजिक सांस्कृतिक-धार्मिक प्रथा यासारख्या अडचणी, (हिंसाचार, भ्रष्टाचार, दहशतवाद, कामगारांचे शोषण, संरक्षित गुन्हेगारी इत्यादी.) लोकशाही व्यवस्थेतील एकमेकांचे हक्क आणि मानवी प्रतिष्ठा व एकतेचा आदर करण्यासंबंधी प्रशिक्षणाची गरज व महत्त्व, नागरी हक्क संरक्षण अधिनियम १९५५, मानवी हक्क संरक्षण अधिनियम १९९३, कौटुंबिक हिंसाचारापासून महिलांचे संरक्षण अधिनियम २००५, कौटुंबिक हिंसाचारापासून महिलांचे संरक्षण नियम २००५, अनुसूचित जाती व अनुसूचित जमाती (अत्याचारास प्रतिबंध) अधिनियम १९८९, हुंडाबंदी अधिनियम १९६१, महात्मा गांधी तंटामुक्ती अभियान. या घटकावर कायदा, कायद्यातील व्याख्या, व्याखेत समाविष्ट शब्दांचे निश्चित अर्थ, कायद्याचे उल्लंघन होण्याचे प्रकार आणि त्यासाठी शिक्षेची तरतूद, नागरिकांचे अधिकार व जबाबदाऱ्या; त्यांची उदाहरणे, भारतीय राज्यघटनेतील कलमे व त्यांचे विषय, कायद्यास मान्यता मिळालेल्या तारखा, कायद्याची अंमलबजावणी, विविध मानवी हक्क आणि त्यांच्या केलेल्या व्याख्या यांचा समावेश होतो.
७. The Bombay Prohibition Act, 1949, The Maharashtra Excise Manual, Volume-I, The Maharashtra Excise Manual, Volume-III, The Prohibition and Excise Manual, Volume-II –
गतवर्षी या घटकावर उत्पादन शुल्क नियमावलीनुसार पी.एल.एल.चे पूर्ण रूप, ताडी वर्ष, सौम्य मद्यसेवनाचे वय, अशा संबंधित उपघटकांवर प्रश्न विचारले गेले आहेत.
परीक्षेला जाता जाता शांत चित्ताने या घटकांची उजळणी केल्यास आणि अभ्यासक्रमातील घटकांचा समावेश असणाऱ्या या वर्षांतील इतर प्रश्नपत्रिकांचा आढावा घेऊन त्याप्रमाणे उजळणी केल्यास नक्कीच उपयोग होऊ शकेल.
First Published on October 26, 2018 1:46 am
Web Title: secondary supervisor state excise paper 2
No comments:
Post a Comment