संशोधनाचा राजमार्ग पीएचडी आणि एम फिलसाठी आता प्रवेशपात्रतेबरोबरच प्रवेशपूर्व परीक्षा असते.

संशोधनाचा राजमार्ग

पीएचडी आणि एम फिलसाठी आता प्रवेशपात्रतेबरोबरच प्रवेशपूर्व परीक्षा असते.

वर्षां फडके | February 7, 2017 5:05 AM

पीएचडी किंवा एम फिल म्हणजे फक्त पुस्तकी पदवी नाही. तुम्ही केलेल्या संशोधनाचा, त्यातील निरीक्षणांचा उपयोग जनहितासाठी व्हावा, अशी त्यामागची भावना असते. अलीकडे पीएचडी किंवा एम फिल करणाऱ्या विद्यार्थ्यांची संख्या वाढताना दिसतेय. त्यामुळेच पीएचडी आणि एम फिलसाठी बदललेले काही नियम समजून घेणे आवश्यक आहे.

पीएचडी आणि एम फिलसाठी आता प्रवेशपात्रतेबरोबरच प्रवेशपूर्व परीक्षा असते. तसेच प्रबंध सादर करण्याच्या कालमर्यादेत आणि लेखन पद्धतीत बदल झाला आहे. महिला व अपंग संशोधकांना प्रबंध सादर करण्यासाठी विशेष मुदतवाढही देण्यात आली आहे. विद्यापीठ अनुदान आयोगाच्या आदेशानुसार हे बदल करण्यात आले आहेत. यासंदर्भातील नियमावली आयोगाच्या ६६६.४ॠू.ूं.्रल्ल या संकेतस्थळावर प्रसिद्ध करण्यात आली आहे. आयोगाने पीएचडी ट्रॅकिंग सिस्टीम सुरू केल्यामुळे प्रत्येक संशोधक विद्यार्थ्यांची माहिती ऑनलाइन उपलब्ध होणे शक्य झाले आहे.
एम फिल प्रवेशासाठी पात्रता
* किमान ५५ टक्के गुणांसह पदव्युत्तर पदवी अथवा समतुल्य व्यावसायिक अभ्यासक्रम उत्तीर्ण
* अनुसूचित जाती-जमाती, इतर मागासवर्गीय आणि १९ सप्टेंबर १९९१ पूर्वी पदव्युत्तर पदवी किंवा एम फिल अभ्यासक्रम उत्तीर्ण करणाऱ्या उमेदवारांना गुणांमध्ये ५ टक्के सवलत.
* पदव्युत्तर पदवीच्या समकक्ष विदेशी विद्यापीठाचा पदवीधर उमेदवारही प्रवेशासाठी पात्र
पीएचडी प्रवेशासाठी पात्रता-
* किमान ५५ टक्के गुणांसह पदव्युत्तर पदवी किंवा एम फिल अभ्यासक्रम अथवा समतुल्य व्यावसायिक अभ्यासक्रम उत्तीर्ण असावा.
* अनुसूचित जाती-जमाती, इतर मागासवर्गीय आणि १९ सप्टेंबर १९९१ पूर्वी पदव्युत्तर पदवी किंवा एम फिल अभ्यासक्रम उत्तीर्ण करणाऱ्या उमेदवारांना गुणांमध्ये ५ टक्के सवलत.
* ज्या उमेदवारांच्या एम फिल शोध प्रबंधाचे मूल्यांकन झाले आहे, मात्र मुलाखत बाकी आहे, त्यांनाही पीएचडी अभ्यासक्रमास प्रवेश घेता येईल.
*  एम फिलच्या समकक्ष विदेशी विद्यापीठाचा पदवीधारक उमेदवारही प्रवेशासाठी पात्र
अभ्यासक्रमाचा अवधी
एम फिल अभ्यासक्रमासाठी किमान दोन सत्र किंवा एक वर्षे आणि कमाल चार सत्र किंवा दोन वर्षे

पीएचडी अभ्यासक्रमासाठी कमीत कमी तीन वर्षे आणि जास्तीत जास्त सहा वर्षांचा कालावधी महिला आणि दिव्यांग व्यक्ती यांना अभ्यासक्रम कालावधीत एम फिलसाठी एक वर्षे आणि पीएचडीसाठी जास्तीत जास्त दोन वर्षांची सवलत दिली जाईल.
 यूजीसीचा महिलांना दिलासा
एम फिल आणि पीएचडी करणाऱ्या अनेकींना गरोदरपणासारख्या कारणामुळे आपले संशोधन मध्येच सोडून द्यावे लागते. अशा वेळी त्यांनी त्याआधीपर्यंत केलेले कामही वाया जाते. हीच अडचण लक्षात घेऊन आयोगाने संशोधन पूर्ण करण्यासाठी महिलांना दोन वर्षांचा अतिरिक्त अवधी आणि २४० दिवसांची बाळंतपण तसेच अपत्यसंगोपनाची रजा देण्यात येणार आहे. याशिवाय पीएचडी किंवा एम फिल करताना महिलेला मूळ शहर काही कारणास्तव सोडावे लागले तरी संशोधनासाठी ती दुसऱ्या विद्यापीठात, त्याच आधारावर काही अटी-शर्तीच्या आधारे आपले संशोधन पूर्ण करू शकते.
एकूणच, संशोधनाच्या क्षेत्रात भरीव आणि महत्त्वपूर्ण योगदान मिळावे यासाठी विद्यापीठ अनुदान आयोगाने केलेल्या नव्या नियमामुळे एम फिल आणि पीएचडीच्या अभ्यासक्रमात सुसूत्रता येणार आहे.
varsha100780@gmail.com
(लेखिका  माहिती व जनसंपर्क महासंचालनालयात वरिष्ठ साहाय्यक संचालक असून उच्च व तंत्रशिक्षण विभागाच्या संपर्क अधिकारी आहेत.)

ताज्या बातम्यांसाठी लोकसत्ताचे मोबाईल अॅप डाऊनलोड करा.

First Published on February 7, 2017 5:05 am

Web Title: new rules for award of mphil phd degrees